The Dawning of a New Approach? Gender Dynamics of the Arms Trade in the Indo-Pacific region
By Mitzi Austero and Callum Watson
नेपाली संस्करणको लागि यहाँ क्लिक गर्नुहोस्
Introduction
As it enters its tenth year, the Arms Trade Treaty (ATT) stands as one of the newest multilateral initiatives seeking to address the impact of the global arms trade. It was one of the first international instruments to mandate exporting states parties to consider the risk of arms being used to commit or facilitate serious acts of gender-based violence (GBV) (art. 7.4). Despite the dark legacy of weapons and their role in facilitating colonialism, subjugation, conflict, and the entrenchment of patriarchal systems in state-building efforts, few countries in the Indo-Pacific region have signed or ratified the treaty. This blog endeavours to provide an overview of the crucial yet overlooked gender dynamics of the arms trade in the Indo-Pacific, highlighting the need to include voices from this region in order to ensure the effective implementation of the ATT.
Understanding GBV in the region
The Inter-Agency Standing Committee (IASC) defines GBV as any harmful act perpetrated against a person based on socially ascribed gender differences — a definition applied by the Small Arms Survey. Some organizations also emphasize its intersection with gender identity and socio-economic factors (including Reaching Critical Will and the Survey). A regionally specific understanding of GBV requires an understanding of several key tenets of Indo-Pacific gender dynamics.
Firstly, gender identities and roles in the region historically extended far beyond the binary conceptions promoted by colonial powers, to many other known genders¹ (see, for example, societies in Nepal, Thailand, and the Pacific Islands). Despite this, the distortion of historical narratives, especially of oral traditions, is now being used to erode the rights of women, girls, and other known genders.
Secondly, GBV is the product of ‘systems of oppression’ against women, girls, and other known genders that cannot be understood without taking a multi-level socio-economic and multi-cultural approach. A comprehensive understanding of these systems necessitates an exploration of how the nature and scope of GBV is influenced by other factors such as poverty, development, the status of indigenous peoples, and, of course, the proliferation of arms in the region.
Thirdly, women have taken an active role in the armed conflicts in the region. A 2024 study demonstrated that women had active roles in a terrorist group in Indonesia and exercised their own agency, rather than simply acting as passive ‘extensions’ of their husbands. The role of women as fighters in conflicts in the Philippines, Nepal, and Sri Lanka has also been well documented.
Consequently, efforts to assess the potential gendered impacts of arms exports to the Indo-Pacific region within the framework of the ATT will be severely hindered if they only draw on data pertaining to physical violence disaggregated by binary sex. To ensure effective assessments — and mitigation efforts — it is necessary to explore how an arms export will affect ‘systems of oppression’ in importing countries and potentially contribute to a wide variety of GBV committed against people of all genders.
Unveiling the unseen impacts of arms exports
From a global perspective, homicide rates in South-east Asia are low compared to other regions, although they are comparatively high in the Pacific Islands. In both regions, the proportion of femicides that involve the use of firearms is below the global average of 24 per cent. This should not, however, be taken as an indication that rates of GBV facilitated by arms are low in the Indo-Pacific; rather, it demonstrates the importance of incorporating expertise from the region in order to identify the specific forms of non-lethal GBV that occur.
As in all regions of the world, the proliferation of arms facilitates and exacerbates conflict and violence in the Indo-Pacific, and the UN has documented cases of conflict-related sexual violence in areas such as Myanmar, Nepal and Sri Lanka. The Indo-Pacific also experiences other specific forms of conflict-related GBV, however, that are not often found in other regions, and that disproportionately impact economically deprived, marginalized, and displaced populations, including those from indigenous communities.²
One example is illegal commercial surrogacy in conflict-related areas such as northern Myanmar, where marginalized, displaced people (many of whom are from ethnic monitories) are lured with the promise of a roof over their heads and a monthly pay cheque for the duration of their pregnancy.³
Others are simply trafficked into neighbouring countries under the pretence of factory work and then forced into surrogacy or marriage. Some are re-victimized when the offspring intended for adoption are not accepted.⁴
Conflict can also lead displaced populations to take on highly exploitative and unsafe jobs abroad as a form of ‘survival work’. In areas such as Maguindanao in the Philippines, there have been cases of underage girls being passed off as adults and sent to work for meagre salaries as domestic servants in exploitative conditions in the Gulf states or other Muslim-majority countries. The Maoist insurgency from 1996 to 2006 saw an outflow of Nepalis to Gulf countries and Malaysia; many men work in construction, an industry where there have been numerous reports of deaths, injuries, and human rights violations.
In addition, in some contexts weapons are promoted among men as the primary tools for asserting power, while for the other known genders they are viewed as a symbol of obedience, indentured servitude, and subjugation.⁵ In this way, the possession and ownership of weapons perpetuates systems of oppression that facilitate GBV.
Challenges in policy formulation and implementation
Currently, policymakers and export licensing officers tend to overlook the wider gendered impacts of arms exports. Instead, risk assessments focus on the prohibitions listed under Articles 6 and 7.1 of the ATT, such as violations of UN-sanctioned arms embargoes and narrow interpretations of international humanitarian and human rights law.
Reasons given for this include the lack of a nationally endorsed definition of GBV, the absence of clear guidelines on how to apply GBV-related provisions in the ATT, and the lack of relevant data. In addition, national interpretations of the ATT often require strong evidence that the weapons in the specific shipment covered by the export licence will be used to commit or facilitate GBV in order to deny an application. Consequently, export denials on the basis of Article 7.4 are virtually non-existent.
Article 7.2 of the ATT, however, suggests that mitigating measures can be agreed between importing and exporting based on export risk assessments. In recent years, the ATT Working Group on Effective Treaty Implementation has been paying greater attention to this area, whereby some states have suggested that the ATT be used as a forum to exchange good national practices on reducing the risk of arms-related GBV. This is an area where, should ATT universalization efforts be successful, insights from the Indo-Pacific could be valuable.
Exploring community-driven mitigation measures to foster gender-responsive ATT implementation
In contrast to top-down policy approaches, culturally tailored, community-driven practices offer promising solutions to prevent and respond to arms-related GBV in the region by addressing the underlying root causes of GBV. These initiatives encompass a wide range of strategies, including community education, legal advocacy, and economic empowerment programmes. Their effectiveness lies in their ability to challenge ‘systems of oppression’ by carefully navigating the cultural context, rather than labelling these communities as ‘patriarchal’ or ‘backwards’.
For example, using knowledge as the first line of defence and leveraging their relationship with local communities, alimahs (female religious scholars) have sought to educate current and potential domestic workers on the risks and challenges they may face, as well as the rights and protection afforded to them by law.⁶ Nuns in Myanmar have also been involved in educating women about the risks of human trafficking, and supporting the reintegration of survivors when they return.
Conclusion
To achieve the ATT’s vision of international and regional peace, security, and stability, and a reduction in human suffering, it is imperative to integrate regional gender perspectives into implementation efforts that go beyond simply complying with Article 7.4. By acknowledging the intersection of gender dynamics and the arms trade, taking a multi-level socio-economic and multi-cultural approach, policymakers can develop more inclusive and effective prevention strategies to mitigate the impact of arms exports on GBV.
Moreover, fostering partnerships with grassroots organizations and amplifying the voices of women and known genders in conflict-affected communities are essential steps towards ensuring a gender-responsive arms trade framework in the global south. Given the engagement of Indo-Pacific countries with other treaties on related topics such as cluster munitions and anti-personnel mines, both governments and civil society actors from the region could play an important role in ensuring the effective implementation of the ATT.
[1]^ The term ‘other known genders’ is used here to refer to the multitude of genders generally recognized by cultural and societal written and oral traditions in the different communities in the Indo-Pacific region. Nepal society, for example, refers to seven known genders, and Thailand to 18. (First used by the author in a lecture at Rotary Center for International Studies in Peace, Conflict Transformation and Development, Chulalongkorn University, Bangkok, Thailand, 18–19 October 2021.)
[2]^ Based on one of the authors’ first-hand interviews.
[3]^ Based on interview conducted by the author. See also Hedström, Jenny. 2020. ‘Militarized Social Reproduction: Women’s Labour and Parastate Armed Conflict.’ Critical Military Studies, Vol. 8, №1, pp. 58–76; Radio Free Asia. 2018. ‘Bride And Birth Surrogate Ads in Northern Myanmar Spark Local Anger, Government Investigation.’ 12 December.
[4]^ Based on one of the authors’ first-hand interviews.
[5]^ Based on the author’s first-hand experiences with families in armed conflict-affected communities and how this has become the accepted way of life, due to the insecurity directly caused by arms proliferation in their communities. Community members told the author that most of the firearms in circulation are ‘on paper’ intended for law enforcement, but are in fact bought for warlords or local politicians.
This blog post was produced within the framework of the Understanding Challenges to the ATT Universalization and Compliance in the Indo-Pacific region project, which is financed by Canada.
Blog posts are intended as a way for various Small Arms Survey collaborators and researchers to discuss small arms- and armed violence-related issues, and do not necessarily reflect the views of either the Small Arms Survey or its donors.
ការចាប់ផ្តើមវិធីសាស្រ្តថ្មី
កម្លាំងចលករយេនឌ័រនៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ
នៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក
រៀបចំដោយ Mitzi Austero និង Callum Watson
សេចក្តីផ្តើម
ខណៈពេលពេលដែល សន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (Arms Trade Treaty (ATT) ឈានដល់ឆ្នាំទី១០ សន្ធិសញ្ញានេះគឺជាគំនិតផ្តួចផ្តើមពហុភាគីថ្មីបំផុតមួយមានគោលបំណង ក្នុងការដោះស្រាយផលប៉ះពាល់នៃការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធជាសកល។ សន្ធិសញ្ញានេះគឺជាលិខិតុបករណ៍អន្តរជាតិដំបូងគេ ក្នុងការណែនាំឱ្យរដ្ឋភាគីនាំចេញពិចារណាអំពីហានិភ័យនៃអាវុធ ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីប្រព្រឹត្ត ឬជួយសម្រួលដល់ទង្វើដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) (មាត្រា ៧.៤art. 7.4) ។ ទោះបីជា មានកេរ្តិ៍ដំណែលដ៏ខ្មៅងងឹតនៃអាវុធ និងតួនាទីរបស់អាវុធ ក្នុងការសម្របសម្រួលដល់អាណានិគមនិយម ការឈ្លានពាន ជម្លោះ និងការពង្រឹងប្រព័ន្ធបិតាធិបតេយ្យ ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងកសាងរដ្ឋក៏ដោយ ក៏ប្រទេសមួយចំនួន នៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកបានចុះហត្ថលេខា ឬផ្តល់សច្ចាប័នលើសន្ធិសញ្ញានេះ (few countries in the Indo-Pacific region have signed or ratified the treaty)។ ប្លុកនេះព្យាយាមផ្តល់នូវទិដ្ឋភាពទូទៅ នៃកម្លាំងចលករយេនឌ័រដ៏សំខាន់ ដែលត្រូវបានមើលរំលង នៃការជួញដូរអាវុធនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដោយបញ្ជាក់អំពីតម្រូវការក្នុងការដាក់បញ្ចូលសំឡេងពីតំបន់នេះ ដើម្បីធានាបាននូវការអនុវត្តសញ្ញានេះប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។
ការស្វែងយល់អំពីអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) នៅក្នុងតំបន់
គណៈកម្មាការអចិន្រ្តៃយ៍អន្តរស្ថាប័ន (IASC) កំណត់អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ជាអំពើដែលបង្កគ្រោះថ្នាក់ណាមួយដែលបានប្រព្រឹត្តចំពោះបុគ្គលម្នាក់ ដោយផ្អែកលើភាពខុសគ្នាខាងយេនឌ័រ
ដែលកំណត់ដោយសង្គម (any harmful act perpetrated against a person based on socially ascribed gender differences)។ និយមន័យនេះត្រូវបានយកប្រើប្រាស់ក្នុងការស្ទង់មតិ ស្តីពីអាវុធធុនតូច។
អង្គការមួយចំនួនក៏សង្កត់ធ្ងន់ទៅលើចំណុចប្រទាក់ក្រឡាគ្នាជាមួយនឹងអត្តសញ្ញាណយេនឌ័រ និងកត្តាសេដ្ឋកិច្ចសង្គម (ដូចជាកម្មវិធីដកហូត និងគ្រប់គ្រងអាវុធ និងការស្ទង់មតិ (Reaching Critical Will and the Survey)។ ការយល់ដឹងជាក់លាក់ក្នុងតំបន់អំពីអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រតម្រូវឱ្យមានការយល់ដឹងអំពីគោលការណ៍សំខាន់ៗមួយចំនួន នៃកម្លាំងចលករយេនឌ័រនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូ
ប៉ាស៊ីហ្វិក។
ទីសក្ការបូជា Ganesha ជាច្រើន ដែលត្រូវបានរកឃើញនៅទីក្រុង Darbur នៃតំបន់ Kathmandu ។ ប្រភព៖ Fred Lubang
ទីមួយ៖ អត្តសញ្ញាណយេនឌ័រ និងតួនាទីនៅក្នុងតំបន់ជាប្រវត្តិសាស្ត្របានពង្រីកលើសពីគោលគំនិត ពីរដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយមហាអំណាចអាណានិគម ចំពោះយេនឌ័រជាច្រើនផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានស្គាល់¹ (សូមមើលឧទាហរណ៍ សង្គមនៅប្រទេសនេប៉ាល់ ប្រទេសថៃ និងកោះប៉ាស៊ីហ្វិក (Nepal, Thailand, and the Pacific Islands)។ ទោះបីជាយ៉ាងនេះក្តី ការបកស្រាយខុសនៃរឿងជាប្រវត្តិសាស្ត្រ (the distortion of historical narratives) ជាពិសេស ការស្គាល់ទំនៀមទម្លាប់ដោយការនិយាយតៗគ្នា បច្ចុប្បន្ននេះកំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីបំផ្លាញសិទ្ធិស្ត្រី ក្មេងស្រី និងយេនឌ័រ
ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផ្សេងទៀត (erode the rights of women, girls, and other known genders) ។
ទីពីរ៖ អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) គឺជាផលិតផលរបស់ «ប្រព័ន្ធគៀបសង្កត់» លើស្ត្រី ក្មេងស្រី និងយេនឌ័រដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផ្សេងទៀត ដែលមិនអាចយល់បាន ដោយមិនទទួលយកនូវវិធីសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ចសង្គមចម្រុះ និងពហុវប្បធម៌។ ការយល់ដឹងដ៏ទូលំទូលាយអំពីប្រព័ន្ធទាំងនេះ ចាំបាច់ត្រូវមានការស្វែងយល់អំពីលក្ខណៈ និងវិសាលភាពនៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ដែលត្រូវបានជះឥទ្ធិពលដោយកត្តាផ្សេងទៀត ដូចជា ភាពក្រីក្រ ការអភិវឌ្ឍ ឋានៈជាជនជាតិដើមភាគតិច និងជាពិសេស ការរីកសាយភាយនៃអាវុធនៅក្នុងតំបន់។
ទីបី៖ ស្ត្រីបានដើរតួនាទីយ៉ាងសកម្មក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅក្នុងតំបន់។ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅ (study) ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ បានបង្ហាញថា ស្ត្រីមានតួនាទីយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងក្រុមភេរវករ នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ហើយបានអនុវត្តនៅក្នុងស្ថាប័នរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ ជាជាងគ្រាន់តែ ដើរតួជា «ការងារបន្ថែម» បែបអកម្មរបស់ស្វាមីរបស់ពួកគាត់។ តួនាទីរបស់ស្ត្រីជាអ្នកប្រយុទ្ធក្នុងជម្លោះ នៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន នេប៉ាល់ និងប្រទេសស្រីលង្កា (the Philippines, Nepal, and Sri Lanka) ក៏ត្រូវបានកត់ត្រាទុកជាឯកសារយ៉ាងល្អផងដែរ។
អាស្រ័យហេតុនេះ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់យេនឌ័រប្រកបដោយសក្តានុពលនៃការនាំចេញអាវុធទៅកាន់តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកក្នុងក្របខណ្ឌនៃសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) នឹងត្រូវបានរារាំងយ៉ាងខ្លាំង ប្រសិនបើពួកគេ ទាញយកតែទិន្នន័យដែលទាក់ទងនឹងអំពើហិង្សាលើរាងកាយដែលបែងចែកជាពីរភេទ។ ដើម្បីធានាបាននូវការវាយតម្លៃប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងកាត់បន្ថយ ចាំបាច់ត្រូវស្វែងយល់អំពីវិធីសាស្រ្តនាំចេញអាវុធ ដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ «ប្រព័ន្ធដាក់ការគៀបសង្កត់» នៅក្នុងប្រទេសនាំចូល និងមានសក្តានុពលរួមចំណែកដល់អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ជាច្រើនទៀត ដែលបានប្រព្រឹត្តលើមនុស្សគ្រប់ភេទទាំងអស់។
ការបង្ហាញអំពីផលប៉ះពាល់លាក់កំបាំងនៃការនាំចេញអាវុធ
តាមទស្សនៈពិភពលោក (global perspective) អត្រានៃការធ្វើមនុស្សឃាតនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មានកម្រិតទាប បើប្រៀបធៀបទៅនឹងតំបន់ផ្សេងទៀត ដូចជា តំបន់ប្រជុំកោះប៉ាស៊ីហ្វិកមានអត្រានៃការធ្វើមនុស្សឃាត់ខ្ពស់។ នៅក្នុងតំបន់ទាំងពីរនេះ សមាមាត្រនៃការសម្លាប់ស្ត្រី ដោយការប្រើប្រាស់អាវុធ គឺទាបជាងមធ្យមភាគសកលចំនួន ២៤% (below the global average of 24 per cent) ។ ប៉ុន្តែ ចំណុចនេះមិនមែនជាការបង្ហាញថា អត្រានៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ដោយការប្រើប្រាស់អាវុធមានកម្រិតទាបនៅក្នុងឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកនោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ គឺបង្ហាញអំពីសារៈសំខាន់នៃការដាក់បញ្ចូលជំនាញមកពីតំបន់នេះ ដើម្បីកំណត់ទម្រង់ជាក់លាក់នៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ដែលមិនបង្កគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតដែលបានកើតឡើង។
ដូចគ្នាទៅនឹងតំបន់ទាំងអស់នៃពិភពលោក ការរីកសាយភាយនៃអាវុធជួយសម្រួល និងធ្វើឱ្យជម្លោះ និងអំពើហិង្សាកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើងក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ហើយអង្គការសហប្រជាជាតិបានចងក្រង
ករណីអំពើហិង្សាលើផ្លូវភេទពាក់ព័ន្ធនឹងជម្លោះនៅក្នុងតំបន់មួចំនួន ដូចជា នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា នេប៉ាល់ និងប្រទេសស្រីលង្កា (Myanmar, Nepal and Sri Lanka)។ តំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ក៏ធ្លាប់ជួបប្រទះនូវទម្រង់ជាក់លាក់ផ្សេងទៀតនៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ទាក់ទងនឹងជម្លោះ ប៉ុន្តែ ជាញឹកញាប់ មិនបានរកឃើញនៅក្នុងតំបន់ផ្សេងទៀត ហើយការជះឥទ្ធិពលនេះមិនមានលក្ខណៈដូចគ្នា ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋដែលមានការខ្វះខាតផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់ឱកាស និងជនភៀសខ្លួន រួមទាំង ប្រជាពលរដ្ឋមកពីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។²
ឧទាហរណ៍មួយគឺការពពោះជំនួស បែបការធ្វើពាណិជ្ជកម្មខុសច្បាប់ នៅក្នុងតំបន់ដែលមានជម្លោះ
ដូចជា នៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ជាកន្លែងដែលប្រជាពលរដ្ឋបាត់បង់ឱកាស និងជនភៀសខ្លួន (ភាគច្រើនជាជនជាតិភាគតិច) ត្រូវបានបោកបញ្ឆោត តាមរយៈការសន្យាផ្តល់ទីជម្រឱ្យពួកគេ និងការផ្តល់ប្រាក់ឈ្នួលប្រចាំខែសម្រាប់រយៈពេលនៃការពពោះ។³
អ្នកផ្សេងទៀតត្រូវបានជួញដូរទៅប្រទេសជិតខាង តាមរយៈការបោកបញ្ឆោតឱ្យទៅធ្វើការក្នុងរោងចក្រ ហើយបន្ទាប់មកបង្ខំឱ្យពពោះជំនួស ឬរៀបការ (trafficked into neighbouring countries under the pretence of factory work and then forced into surrogacy or marriage)។ អ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានរងគ្រោះជាថ្មីម្តងទៀត នៅពេលកូនដែលស្នើសុំយកមកចិញ្ចឹមមិនត្រូវបានគេទទួលយក។⁴
ជម្លោះក៏អាចនាំឱ្យជនភៀសខ្លួនទទួលយកការងារដែលមានការកេងប្រវ័ញ្ចខ្ពស់ និងគ្មានសុវត្ថិភាពនៅបរទេសដើម្បីស្វែងរកការងារក្នុងទម្រង់មួយនៃ «ប្រភេទការងារដើម្បីរស់រានមានជីវិត»។ នៅតំបន់មួយចំនួន ដូចជា តំបន់ Maguindanao ក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន (Maguindanao in the Philippines) មានករណីក្មេងស្រីមិនទាន់គ្រប់អាយុត្រូវបានក្លែងបន្លំជាមនុស្សពេញវ័យ ហើយត្រូវបានបញ្ជូនទៅធ្វើការជាអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះ ដើម្បីទទួលបានប្រាក់បៀវត្សតិចតួច ក្នុងលក្ខខណ្ឌកេងប្រវ័ញ្ចនៅក្នុងបណ្តារដ្ឋឈូងសមុទ្រ ឬប្រទេសភាគច្រើនកាន់សាសនាឥស្លាម។ ការបះបោរលទ្ធិម៉ៅនិយម ពីឆ្នាំ១៩៩៦ ដល់ឆ្នាំ២០០៦ បានឃើញលំហូរចេញនៃប្រជាពលរដ្ឋ នៃប្រទេសនេប៉ាល់ទៅកាន់បណ្តាប្រទេសឈូង
សមុទ្រ និងម៉ាឡេស៊ី (outflow of Nepalis to Gulf countries and Malaysia)។ បុរសជាច្រើនធ្វើការក្នុងវិស័យសំណង់ ឧស្សាហកម្ម ជាកន្លែងដែលបានរបាយការណ៍ជាច្រើនថា មានការស្លាប់ របួស និងការរំលោភលើសិទ្ធិមនុស្ស (deaths, injuries, and human rights violations)។
លើសពីនេះទៀត នៅក្នុងបរិបទខ្លះ អាវុធត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយក្នុងចំណោមបុរសជាឧបករណ៍ចម្បងសម្រាប់ការបញ្ជាក់អំពីអំណាច ខណៈដែលយេនឌ័រដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផ្សេងទៀត យល់ឃើញថា អាវុធត្រូវបានចាត់ទុកជានិមិត្តសញ្ញាដើម្បីធ្វើឱ្យស្តាប់បង្គាប់ កិច្ចសន្យាការងារ ដោយមិនទទួលបានប្រាក់បៀវត្ស និងការដាក់ឱ្យនៅក្រោមបង្គាប់⁵ ។ ការប្រើប្រាស់វិធីទាំងនេះ ការកាន់កាប់ និងជាម្ចាស់លើអាវុធបន្តឱ្យមានប្រព័ន្ធនៃការគៀបសង្កត់ ដែលជួយសម្របសម្រួលដល់អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ថនឹងយេនឌ័រ (GBV) ។
បញ្ហាប្រឈមនានាក្នុងការបង្កើត និងអនុវត្តគោលនយោបាយ
បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយ និងស្ថាប័នផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណនាំចេញមើលរំលងផលប៉ះពាល់លើយេនឌ័រកាន់ខ្លាំងនៃការនាំចេញអាវុធ (policymakers and export licensing officers tend to overlook the wider gendered impacts of arms exports)។ ផ្ទុយទៅវិញ ការវាយតម្លៃហានិភ័យផ្តោតលើការហាមឃាត់ដែលមានចែងក្នុង មាត្រា ៦ និង ៧.១ (Articles 6 and 7.1) នៃសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ដូចជា ការរំលោភលើការហាមឃាត់អាវុធដែលបានដាក់ទណ្ឌកម្មដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការបកស្រាយនៃច្បាប់មនុស្សធម៌ និងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិដែលមានលក្ខណៈតូចចង្អៀត។
ហេតុផលដែលបានផ្តល់ឱ្យ រួមមាន កង្វះនិយមន័យអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រដែលអនុម័តដោយថ្នាក់ជាតិ មិនមានគោលការណ៍ណែនាំច្បាស់លាស់ អំពីរបៀបប្រើបទប្បញ្ញត្តិទាក់ទងនឹងអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធយេនឌ័រ (GBV) នៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) និងកង្វះទិន្នន័យពាក់ព័ន្ធ (the lack of a nationally endorsed definition of GBV, the absence of clear guidelines on how to apply GBV-related provisions in the ATT, and the lack of relevant data)។ លើសពីនេះទៀត ការបកស្រាយថ្នាក់ជាតិនៃសន្ធិសញ្ញា ស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ជារឿយៗ តម្រូវឱ្យមានភស្តុតាងដ៏រឹងមាំដែលបញ្ជាក់ថា អាវុធនៅក្នុងការដឹកជញ្ជូនជាក់លាក់ដែលបានគ្របដណ្តប់ដោយអាជ្ញាប័ណ្ណនាំចេញនឹងត្រូវបានប្រើដើម្បីប្រព្រឹត្តិ ឬសម្របសម្រួលដល់អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ដើម្បីបដិសេធពាក្យស្នើសុំ (used to commit or facilitate GBV in order to deny an application)។ អាស្រ័យហេតុនេះ ការបដិសេធការនាំចេញដោយផ្អែកលើមាត្រា ៧.៤ (Article 7.4) គឺស្ទើរតែមិនមាន (virtually non-existent)។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មាត្រា ៧.២ នៃសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) (Article 7.2 of the ATT) ផ្តល់យោបល់ថា វិធានការកាត់បន្ថយអាចត្រូវបានព្រមព្រៀងរវាងការនាំចូល និងការនាំចេញ ដោយផ្អែកលើការវាយតម្លៃហានិភ័យនៃការនាំចេញ។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ក្រុមការងារសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ទទួលបន្ទុកលើការអនុវត្តសន្ធិសញ្ញាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព បាននិងកំពុងយកចិត្តទុកដាក់កាន់តែខ្លាំងលើវិស័យនេះ ខណៈពេលដែល រដ្ឋមួយចំនួនបានស្នើឡើងថា គួរប្រើប្រាស់សន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ជាវេទិកាមួយដើម្បីផ្លាស់ប្តូរការអនុវត្តល្អៗថ្នាក់ជាតិស្តីពីការកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធយេនឌ័រ (GBV) ទាក់ទងនឹងអាវុធ (paying greater attention to this area) whereby some states have suggested that the ATT be used as a forum to exchange good national practices on reducing the risk of arms-related GBV)។ នេះគឺជាផ្នែកមួយដែលកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាសកលរបស់សន្ធិសញ្ញា ស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ទទួលបានជោគជ័យ និងគំនិតដ៏មានតម្លៃពីតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។
ស្វែងរកនូវវិធានការកាត់បន្ថយដែលជំរុញដោយសហគមន៍ ដើម្បីបង្កើនការ
អនុវត្តសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ដែលមានលក្ខណៈឆ្លើយតបទៅនឹងយេនឌ័រ
ផ្ទុយទៅនឹងវិធីសាស្រ្តគោលនយោបាយពីលើចុះក្រោម ការអនុវត្តតាមបែបវប្បធម៌ ដែលជំរុញដោយសហគមន៍ ផ្តល់នូវដំណោះស្រាយដ៏ជោគជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់ និងឆ្លើយតបទៅនឹងអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) ដែលទាក់ទងនឹងអាវុធនៅក្នុងតំបន់ តាមរយៈការដោះស្រាយឫសគល់ នៃ អំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV)។ គំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងនេះរួមបញ្ចូលនូវយុទ្ធសាស្ត្រជាច្រើន រួមមាន ការអប់រំសហគមន៍ ការស្វែងរកការគាំទ្រផ្លូវច្បាប់ និងកម្មវិធីពង្រឹងភាពអង់អាចផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច។ ប្រសិទ្ធភាពនៃគំនិតផ្តួចផ្តើមទាំងនេះ ផ្អែកលើសមត្ថភាពក្នុងការប្រជែងនឹង «ប្រព័ន្ធគៀបសង្កត់» ដោយស្វែងរកដោយប្រុងប្រយ័ត្ននូវបរិបទវប្បធម៌ ជាជាងបង្ហាញថា សហគមន៍ទាំងនេះ ជាប្រព័ន្ធ «បិតាធិបតេយ្យ» ឬ «ជាដំណើរដើរថយក្រោយ» ។
ឧទាហរណ៍៖ ការប្រើប្រាស់ចំណេះដឹងជាខ្សែការពារជួរមុខ និងការបង្កើនទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយសហគមន៍មូលដ្ឋាន អាលីម៉ា ឬស្រ្តីដ៏រឹងមាំ (អ្នកប្រាជ្ញសាសនាជាស្ត្រី) បានស្វែងរកដើម្បីអប់រំអ្នកធ្វើការតាមផ្ទះនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលមានសក្តានុពល អំពីហានិភ័យ និងបញ្ហាប្រឈម ដែលពួកគេអាចជួបប្រទះ ព្រមទាំងសិទ្ធិ និងការការពារផ្តល់ឱ្យពួកគេ តាមរយៈផ្លូវច្បាប់[6]។ ដូនជីនៅក្នុងប្រទេស
មីយ៉ាន់ម៉ាក៏បានចូលរួមផងដែរ នៅក្នុងការអប់រំស្ត្រីអំពីហានិភ័យនៃការជួញដូរមនុស្ស និងគាំទ្រដល់ការធ្វើសមាហរណកម្មជនរងគ្រោះឡើងវិញនៅពេលដែលពួកគេត្រឡប់មកវិញ (educating women about the risks of human trafficking, and supporting the reintegration of survivors)។
សេចក្តីសន្និដ្ឋាន
ដើម្បីសម្រេចបាននូវចក្ខុវិស័យរបស់សន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) រួមមាន សន្តិភាព សន្តិសុខ និងស្ថិរភាពថ្នាក់តំបន់ និងអន្តរជាតិ និងការកាត់បន្ថយការឈឺចាប់របស់មនុស្ស ចាំបាច់ត្រូវដាក់បញ្ចូលនូវទស្សនៈយេនឌ័រថ្នាក់តំបន់ ទៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនៃការអនុវត្ត ដែលលើសពីការអនុលោមតាម មាត្រា ៧.៤ (Article 7.4) ។ តាមរយៈការទទួលស្គាល់ភាពប្រទាក់ក្រឡានៃកម្លាំងចលករយេនឌ័រ និងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ ដោយប្រកាន់យកនូវវិធីសាស្រ្តសេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងពហុវប្បធម៌នៅពហុកម្រិត
អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយអាចបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្របង្ការប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព និងបរិយាបន្ន បន្ថែមទៀត ដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់លើអំពើហិង្សាពាក់ព័ន្ធនឹងយេនឌ័រ (GBV) នៃការនាំចេញអាវុធ ។
លើសពីនេះទៅទៀត ការជំរុញភាពជាដៃគូជាមួយអង្គការនៅមូលដ្ឋាន និងការផ្សព្វផ្សាយសំឡេងរបស់ស្ត្រី និងយេនឌ័រដែលត្រូវបានគេស្គាល់នៅក្នុងសហគមន៍ ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយជម្លោះ គឺជាជំហានដ៏សំខាន់មួយដើម្បីឆ្ពោះទៅរក ការធានាបាននូវក្របខណ្ឌ ស្តីពីការធ្វើពាណិជ្ជកម្មអាវុធ ដែលឆ្លើយតបទៅនឹងយេនឌ័រនៅភាគខាងត្បូងនៃពិភពលោក។ តាមរយៈការចូលរួមរបស់បណ្តាប្រទេសនៃតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិកជាមួយនឹងសន្ធិសញ្ញាផ្សេងទៀតលើប្រធានបទពាក់ព័ន្ធ ដូចជា គ្រាប់បែកចង្កោម និងគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស ទាំងតួអង្គរដ្ឋាភិបាល និងសង្គមស៊ីវិលមកពីតំបន់អាចដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការធានាបាននូវការអនុវត្តប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព នៃសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) ។
[1]^ ពាក្យថា «យេនឌ័រដែលត្រូវបានគេស្គាល់ផ្សេងទៀត» ត្រូវបានប្រើនៅទីនេះ ដើម្បីសំដៅទៅលើភាពសម្បូរបែបនៃយេនឌ័រដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាទូទៅតាមរយៈវប្បធម៌និងសង្គមដោយលាយលក្ខណ៍អក្សរ ព្រមទាំងប្រពៃណី តាមការនិយាយតៗគ្នានៅក្នុងសហគមន៍ផ្សេងៗគ្នានៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ ឧទាហរណ៍ សង្គមនេប៉ាល់សំដៅលើយេនឌ័រដែលត្រូវបានគេស្គាល់មានចំនួន ៧ ហើយក្នុងប្រទេសថៃរហូតដល់ទៅចំនួន១៨ ។ (ដំបូងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយអ្នកនិពន្ធនៅក្នុងការបង្រៀននៅមជ្ឈមណ្ឌល Rotary សម្រាប់ការសិក្សាអន្តរជាតិក្នុងផ្នែកសន្តិភាព ការផ្លាស់ប្តូរជម្លោះ និងការអភិវឌ្ឍនៃសាកលវិទ្យាល័យ Chulalongkorn ទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ ថ្ងៃទី១៨-១៩ ខែតុលា២០២១។)
[2]^ ផ្អែកលើកិច្ចសម្ភាសន៍ផ្ទាល់របស់អ្នកនិពន្ធម្នាក់។
[3]^ផ្អែកលើកិច្ចសម្ភាសន៍ផ្ទាល់របស់អ្នកនិពន្ធ។ សូមមើល Hedström, Jenny ២០២០ ។ «ការបន្តពូជសង្គមដោយយោធា»៖ កម្លាំងពលកម្មរបស់ស្ត្រី និងជម្លោះប្រដាប់អាវុធប៉ារ៉ាស្តា» (‘Militarized Social Reproduction: Women’s Labour and Parastate Armed Conflict.’)។ ការសិក្សាផ្នែកយោធាសំខាន់ៗ VoI.៨, №១, ទំព័រ ៥៨–៧៦; វិទ្យុអាស៊ីសេរី ឆ្នាំ២០១៨។ «ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្មជំនួសកូនក្រមុំ និងកំណើតនៅភាគខាងជើងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាបង្កឱ្យមានកំហឹងក្នុងតំបន់ ការស៊ើបអង្កេតរបស់រដ្ឋាភិបាល (‘Bride And Birth Surrogate Ads in Northern Myanmar Spark Local Anger, Government Investigation )។ ថ្ងៃទី១២ ខែធ្នូ។
[4]^ ផ្អែកលើកិច្ចសម្ភាសន៍ផ្ទាល់របស់អ្នកនិពន្ធ។
[5]^ ដោយផ្អែកលើបទពិសោធន៍ផ្ទាល់របស់អ្នកនិពន្ធជាមួយគ្រួសារនៅក្នុងសហគមន៍ដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និងរបៀបដែលវាបានក្លាយជារបៀបរស់នៅដែលអាចទទួលយកបាន ដោយសារតែអសន្តិសុខដែលបណ្តាលមកពីការរីកសាយអាវុធដោយផ្ទាល់នៅក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ។ សមាជិកសហគមន៍បានប្រាប់អ្នកនិពន្ធថា ភាគច្រើននៃអាវុធដែលកំពុងចរាចរគឺ “នៅលើឯកសារ” ដែលមានបំណងសម្រាប់ការអនុវត្តច្បាប់ ប៉ុន្តែតាមពិតត្រូវបានទិញសម្រាប់ពួកមេទ័ព ឬអ្នកនយោបាយក្នុងស្រុក។
ប្លក់នេះត្រូវបានផលិតឡើងក្នុងក្របខណ្ឌដើម្បីស្វែងយល់អំពីបញ្ហាប្រឈមចំពោះអនុលោមភាព និងសកលភាវូបនីយកម្មនៃសន្ធិសញ្ញាស្តីពីការធ្វើការពាណិជ្ជកម្មអាវុធ (ATT) នៅក្នុងគម្រោង នៃតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលទទួលបានហិរញ្ញប្បទានពីប្រទេសកាណាដា។
ប្លក់នេះមានគោលបំណងប្រើជាមធ្យោបាយមួយសម្រាប់អ្នកស្តង់មតិ និងអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវស្តីពីអាវុធធុនតូចដើម្បីពិភាក្សាអំពីបញ្ហាអាវុធធុនតូច និងអំពីបញ្ហាអំពើហិង្សាទាក់ទងនឹងអាវុធ ហើយពុំចាំបាច់ឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីទស្សនៈនៃការស្ទង់មតិស្តីពីអាវុធធុនតូច ឬម្ចាស់ជំនួយរបស់ខ្លួននោះទេ។
नयाँ दुष्टिकोणको सुरुवात < इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा हतियार व्यापारको लैङ्गिक गतिशीलता
मिट्जी औस्टेरो र क्यालम वाटसन द्वारा
परिचय
दशौँ वर्षमा प्रवेश गर्दै गर्दा हतियार व्यापार सन्धि (ए.टि.टि.) विश्वव्यापी हतियार व्यापारको प्रभावलाई सम्बोधन गर्नुपर्ने माग राख्ने सबैभन्दा नवीनतम बहुपक्षीय पहलहरू मध्ये एक हो ।लैङ्गिक हिंसाका गम्भीर कार्यहरू गर्न वा त्यस्ता कार्यहरुलाई सहजीकरण गर्न प्रयोग हुनसक्ने हतियारको जोखिम सम्बन्धमा विचार गर्नका लागि अनिवार्य गर्न हतियार निर्यात गर्ने राज्य पक्षहरूलाई आदेश दिने यो पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय संयन्त्रहरु मध्यको एक थियो(धारा ७.४)। हतियारको अँध्यारो विरासत र राज्य निर्माणको प्रयासमा उपनिवेशवाद, पराधीनता, द्वन्द्व र पितृसत्तात्मक प्रणाली बलियो बनाउन तिनीहरूको भूमिकाका बाबजुद इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रका थोरै देशहरूले मात्र यो सन्धिमा हस्ताक्षर वा अनुमोदन गरेका छन् । यस लेखले इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा हतियार व्यापारको महत्त्वपूर्ण तर बेवास्ता गरिएको लैङ्गिक गतिशीलताको अवलोकन प्रदान गर्ने प्रयास गर्दछ । साथै यसले ए.टि.टि.को प्रभावकारी कार्यान्वयन सुनिश्चित गर्न यस क्षेत्रबाट आवाजहरू समावेश गर्नुपर्ने आवश्यकतामाथि प्रकाश पार्नेछ ।
इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा लैङ्गिक हिंसाको बुझाई
अन्तर–एजेन्सी स्थायी समिति (आई.ए.एस.सी.) ले लैङ्गिक हिंसालाई सामाजिक रूपमा निर्धारित लैङ्गिक भेदभावको आधारमा कुनै व्यक्ति विरुद्ध हुने कुनै पनि हानिकारक कार्यको रूपमा परिभाषित गरेको छ । यो परिभाषा साना हतियार सर्वेक्षणद्वारा लागु गरिएको हो ।केही संस्थाहरूले यसलाई लैङ्गिक पहिचान र सामाजिक–आर्थिक कारकहरू (रिचिङ क्रिटिकल विल एन्ड द सर्भे सहित) सँग अन्तर सम्बन्धित रहेको कुरामा पनि जोड दिएका छन् ।लैङ्गिक हिंसाको क्षेत्रीय रूपमा विशिष्ट बुझाइका लागि इन्डो–प्यासिफिक लैङ्गिक गतिशीलताका कयौँ मुख्य सिद्धान्तहरूलाई बुझ्न जरुरी हुन्छ ।
प्रथमतः, यस क्षेत्रका लैङ्गिक पहिचान र भूमिकाहरू ऐतिहासिक रूपमा औपनिवेशिक शक्तिहरूद्वारा प्रचारित विपरितलिंगीअवधारणाहरूभन्दा धेरै अगाडी बढेर अन्य लैङ्गिक पहिचानहरूसम्म फैलिएको छ¹ , (उदाहरणका लागि, नेपाल, थाइल्यान्ड र प्रशान्त टापुहरूमा रहेका समाजहरू हेर्नुहोस्)। यसका बाबजुद, ऐतिहासिक कथाहरू, विशेष गरी मौखिक परम्पराहरूको विचलन, महिला तथा किशोरी र अन्य परीचित लिङ्गहरूको अधिकार हनन गर्न प्रयोग भइरहेको छ ।
दोस्रो, लैङ्गिक हिंसा, महिला, किशोरी तथा युवती र अन्य लिङ्गविरुद्ध ‘उत्पीडनको प्रणाली’ को उपज हो, जुन बहु–स्तरीय सामाजिक–आर्थिक र बहु–सांस्कृतिक दृष्टिकोण नअपनाई बुझ्न सकिँदैन । यी प्रणालीहरूको विस्तृत बुझाइका लागि गरिबी, विकास, आदिवासी जनजातिहरूको स्थिति, र निश्चित रूपमा यस क्षेत्रमा हतियारको विस्तार जस्ता अन्य कारकहरूले लैङ्गिक हिंसाको प्रकृति र दायरालाई कसरी प्रभाव पार्छ भनेर खोज्न आवश्यक छ ।
तेस्रो, यस क्षेत्रमा भएका सशस्त्र द्वन्द्वमा महिलाहरूले सक्रिय भूमिका खेलेका छन् । सन् २०२४ को एक अध्ययनले इन्डोनेसियाका महिलाहरूले आफ्नो पतिको निष्क्रिय ’समर्थक’ को रूपमा काम गर्नुको सट्टा आफ्नै एजेन्सी प्रयोग गरी आतङ्कवादी समूहमा सक्रिय भूमिका खेलेका उल्लेख गरेको छ । साथै नेपाल, फिलिपिन्स र श्रीलंकामा भएका द्वन्द्वमा लडाकुको रूपमा महिलाको भूमिकालाई पनि राम्रोसँग लेखोट गरिएको पाइन्छ ।
फलस्वरूप, यदि तिनीहरू विपरितलिंगीहरुद्वारा विभाजित शारीरिक हिंसासँग सम्बन्धित तथ्याङ्कमा मात्र आधारित भए भने ए.टि.टि.को रुपरेखाभित्र इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा हतियार निर्यात सम्बन्धमा सम्भावित लैङ्गिक प्रभावहरूको मूल्याङ्कन गर्ने प्रयासमा गम्भीर रूपमा बाधा पुग्नेछ ।
यसको प्रभावकारी मूल्याङ्कन र न्यूनीकरणका प्रयासहरू सुनिश्चित गर्नका लागि हतियार निर्यात गर्नाले आयात गर्ने देशहरूमा ‘उत्पीडनको प्रणाली’ लाई कसरी असर पु¥याएको छ र सबै लैङ्गिक पहिचान भएकाव्यक्तिविरुद्ध हुनसक्ने सम्भावित विभिन्न प्रकारका लैङ्गिक हिंसा लाई बढवा दिन कस्तो खालको योगदान पु¥याउन सक्छ भनेर जान्न जरुरी हुन्छ ।
हतियार निर्यातको अदृश्य प्रभावहरू उजागर गर्ने
विश्वव्यापी परिप्रेक्ष्यमा दक्षिण–पूर्वी एसियामा हत्याको दर अन्य क्षेत्रहरूको तुलनामा कम छ । यद्यपि प्रशान्त द्विपहरूमा यसको दर उच्च छन् ।दुवै क्षेत्रमा, गोलीगट्ठाको प्रयोगद्वारा हुने महिलाहरुको हत्याको अनुपात विश्वव्यापी औसत (२४ प्रतिशत) भन्दा कम छ । तथापि, यसलाई इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा हतियारद्वारा सहजीकरण गरिएको लैङ्गिक हिंसाको दर कम छ भन्ने सङ्केतको रूपमा लिनुहुँदैन, बरु यसले हुने गैर–घातक लैङ्गिक हिंसाको विशिष्ट रूपहरू पहिचान गर्न यस क्षेत्रबाट विशेषज्ञता समावेश गर्नुपर्ने महत्व दर्साइदिएको छ ।
विश्वका सबै क्षेत्रहरूमा जस्तै, हतियारको प्रसारले इन्डो–प्यासिफिक क्षेत्रमा पनि द्वन्द्व र हिंसालाई सहज बनाई थप बढाइदिन्छ । संयुक्त राष्ट्रसंघले म्यानमार, नेपाल र श्रीलंका जस्ता क्षेत्रहरूमा द्वन्द्व–सम्बन्धित यौन हिंसाका घटनाहरू लेखोट समेत गरेको छ । यद्यपि, इन्डो–प्यासिफिकमा द्वन्द्व–सम्बन्धी लैङ्गिक हिंसाका अन्य विशिष्ट रूपहरू पनि देखिने गर्छ, जुन अन्य क्षेत्रहरूमा प्रायः भेटिँदैन र यसले आदिवासी समुदायसँगै आर्थिक रूपमा वञ्चित, सीमान्तकृत र विस्थापित व्यक्तिहरूलाई असमान ढङ्गले प्रभाव पार्दछ²।
उत्तरी म्यानमार जस्तो द्वन्द्वग्रस्त क्षेत्रहरूमा अवैध रूपमा भएका व्यावसायिक सरोगेसी (भाडाको कोख) यसको एउटा उदाहरण हो, जहाँ सीमान्तकृत तथा विस्थापित व्यक्तिहरू (जसमध्ये धेरै जातीय अल्पसंख्यकहरु रहेका छन्) लाईआश्रय र गर्भावस्थाको अवधिका लागि मासिक तलबको प्रलोभनमा पार्ने गरिइको छ³।
केहीलाई कारखानामा काम लगाइदिने बहानामा तस्करी गरी छिमेकी देशहरूमा लगिन्छ र त्यसपछि सरोगेसी वा विवाहका लागि बाध्य पारिन्छ । त्यसमध्ये पनि केही धर्मपुत्र÷धर्मपुत्रीको लागि इच्छित सन्तानलाई स्वीकार नगरिदिँदा फेरी थप पीडित हुन पुग्छन्⁴।
द्वन्द्वका कारण विस्थापित व्यक्तिहरूलाई ‘बाँच्नका लागि’ विदेशमा अत्यधिक शोषण र असुरक्षित कामहरू गर्नुपर्ने हुनसक्छ । फिलिपिन्सको मागुइन्डानाओ जस्ता क्षेत्रहरूमा नाबालिग बालिकाहरूलाई वयस्कको रूपमा पेस गरिन्छ र उनीहरूलाई खाडी देशहरू या अन्य मुस्लिम बाहुल्यता भएका देशहरूमा शोषणकारी परिस्थितिमा घरेलु श्रमिकको रूपमा सामान्य तलबमा काम गर्न पठाइएका घटनाहरू छन् । सन् १९९६ देखि २००६ सम्मको माओवादी द्वन्द्वका कारण खाडी मुलुक र मलेसियामा पलायन भएका धेरै पुरुषहरू निर्माण उद्योगमा काम गर्छन् । त्यस्ता उद्योगमा मृत्यु, चोटपटक र मानवअधिकार उल्लङ्घनका धेरै घटनाहरु बाहिर आएका छन् ।
यसका अलावा, केही घटना तथा सन्दर्भहरू यस्ता देखिन्छन् जहाँ, हतियारलाई पुरुषहरुबीच शक्ति प्रदर्शन गर्ने पहिलो उपकरणको रूपमा बढवा दिइन्छभने अन्य लिङ्गहरूमाझ उनीहरूलाई आज्ञाकारिता, दासत्व र अधीनताको प्रतिकको रूपमा हेरिन्छ⁵। यसरी, हतियारको भोग तथा स्वामित्वले उत्पीडनको व्यवस्थालाई कायमै राख्छ, जसले लैङ्गिक हिंसालाई बढावादिन्छ ।
नीति निर्माण र कार्यान्वयनका चुनौतीहरू
अहिले, नीति निर्माता र निर्यात इजाजतपत्र प्राप्त अधिकारीहरू हतियार निर्यातको व्यापक लैङ्गिक प्रभावलाई बेवास्ता गरिरहेका छन् ।यसबाहेक, जोखिम मूल्याङ्कनहरू ए.टि.टि.को धारा ६ र ७.१ अन्तर्गत सूचीबद्ध निषेधहरूमा केन्द्रित छन्, जस्तै संयुक्त राष्टसंघद्वारा कार्यान्वयन गरिएका हतियार प्रतिबन्धहरूको उल्लङ्घन र अन्तर्राष्ट्रिय मानवीय र मानव अधिकार कानूनको संकुचित व्याख्याहरू ।
लैङ्गिक हिंसाको राष्ट्रिय रूपमा स्वीकृति परिभाषाको कमी, ए.टि.टि.मा लैङ्गिक हिंसासँग सम्बन्धित प्रावधानहरू कसरी लागू गर्ने भन्ने बारे स्पष्ट दिशानिर्देशहरूको अभाव र सान्दर्भिक तथ्याङ्कको अभाव यसका कारणहरू हुन् ।यसबाहेक, ए.टि.टि.को राष्ट्रिय व्याख्याहरूमा आवेदन अस्वीकार गर्नका लागि, निर्यात लाइसेन्सले समेटेको विशिष्ट ढुवानीमा हतियारको उपयोग लैङ्गिक हिंसाकाकार्यहरू गर्न वा त्यस्ता कार्यहरुलाई सहजीकरण गर्छ भनी बलियो प्रमाण पेश गर्न आवश्यक पर्दछ। फलस्वरुप, धारा ७.४ को आधारमा निर्यात अस्वीकार हुनु वस्तुतः अस्तित्वहीन छ ।
तथापि, एटिटिको धारा ७.२ ले, निर्यात जोखिम मूल्याङ्कनको आधारमा आयात र निर्यातकर्ता बीच न्यूनीकरणको उपायहरूमा सहमत हुन सकिन्छ भनी सुझाव दिएको छ । पछिल्ला वर्षहरूमा, प्रभावकारी सन्धि कार्यान्वयनमा ए.टि.टि. को कार्य समितिले यस क्षेत्रमा बढी ध्यान केन्द्रित गरिरहेको छ । केही देशहरूले ए.टि.टि.लाई हतियार–सम्बन्धी लैङ्गिक हिंसाको जोखिम कम गर्न असल राष्ट्रिय अभ्यासहरू आदानप्रदानका लागि एउटा मञ्चको रूपमा प्रयोग गर्न सुझाव समेत दिएका छन् । यो एउटा यस्तो क्षेत्र हो, जहाँ ए.टि.टि. को विश्वव्यापीकरणका प्रयासहरु सफल भएमा, इन्डो–प्यासिफिकका अन्तर्दृष्टिहरू मूल्यवान हुन सक्छन् ।
लैङ्गिक–संवेदनशील ए.टि.टि. कार्यान्वयनलाई बढवा दिनका लागि समुदाय–सञ्चालित न्यूनीकरणका उपायहरूको खोज
टप–डाउन नीति दृष्टिकोणको विपरीत, सांस्कृतिक रूपमा अनुकुल, समुदाय–सञ्चालित अभ्यासहरूले लैङ्गिक हिंसाको अन्तर्निहित मूल कारणहरूलाई सम्बोधन गरेर यस क्षेत्रमा हतियारसँग सम्बन्धित लैङ्गिक हिंसालाई रोक्न र प्रतिक्रिया दिनका लागि आसलाग्दो समाधानहरू प्रदान गर्दछन् । यी पहलहरूमा सामुदायिक शिक्षा, कानुनी वकालत, र आर्थिक सशक्तीकरण कार्यक्रमहरू सहित रणनीतिहरूको विस्तृत दायराहरु समेटिएका छन् ।‘उत्पीडनको प्रणाली’ लाई चुनौती दिने क्षमता राखी ती समुदायहरूलाई ‘पितृसत्तात्मक’ वा ‘पिछडिएका’ भनीनामाकरण गर्नुको सट्टा सांस्कृतिक सन्दर्भमा सावधानीपूर्वक रुपमाचलायमान बनाउन सकेमा यो प्रभावकारी हुन सक्दछ ।
उदाहरणका लागि, ज्ञानलाई रक्षाको पहिलो पङ्क्तिको रूपमा प्रयोग गर्दै र स्थानीय समुदायहरूसँग आफ्नो सम्बन्धको फाइदा उठाउँदै, अलिमा (महिला धार्मिक विदुषी) हरूले विद्यमान र सम्भावित घरेलु श्रमिकहरूलाई उनीहरूको अगाडी आउने जोखिम र चुनौतीसँगै कानूनले उनीहरूलाई दिने अधिकार र सुरक्षाको बारेमा शिक्षा दिन खोजेका छन्⁶। म्यानमारका धार्मिक समुदायका महिला सदस्यहरू (भिक्षुणीहरु) पनि महिलाहरूलाई मानव बेचबिखनका जोखिमबारे शिक्षा दिने र त्यसबाट बाँचेर फर्किकाहरूलाई पुनःस्थापना गर्न सहयोग गर्ने कार्यमा जुटिरहेका छन्।
निष्कर्ष
अन्तर्राष्ट्रिय र क्षेत्रीय शान्ति, सुरक्षा र स्थायित्व, मानवीय पीडामा कमी सम्बन्धी ए.टि.टि.को लक्ष्य प्राप्त गर्नका लागि, क्षेत्रीय लैङ्गिक दृष्टिकोणहरूलाई कार्यान्वयनको प्रयासमा एकीकृत गर्नु अनिवार्य भएको छ, जुन, धारा ७.४ को पालना भन्दा कयौँ अग्रगामी छ ।लैङ्गिक गतिशीलता र हतियार व्यापारको अन्तरसम्बन्धलाई स्वीकार गरेर, बहु–स्तरीय सामाजिक–आर्थिक र बहु–सांस्कृतिक दृष्टिकोण लिई, नीति निर्माताहरूले लैङ्गिक हिंसामा हतियार निर्यातको प्रभावलाई कम गर्नका लागि थप समावेशी र प्रभावकारी रोकथामका रणनीतिहरू विकास गर्न सक्दछन् ।
यसबाहेक, तल्लो तहका संगठनहरूसँगको साझेदारीलाई बढवा दिई द्वन्द्व प्रभावित समुदायहरूमा महिला र अन्य लिङ्गहरूको आवाज विस्तार गर्न, विश्वव्यापी दक्षिणविश्वमा लैङ्गिक–उत्तरदायी हतियार व्यापारको रुपरेखा सुनिश्चित गर्ने जस्ता कदमको आवश्यकता छ । क्लस्टर युद्ध सामग्री र एन्टि–पर्सनल माइनहरू जस्ता सम्बन्धित विषयमा अन्य सन्धिहरूसँगै इण्डो–प्यासिफिक देशहरूको संलग्नता मध्यनजर गर्दै ए.टि.टि.को प्रभावकारी कार्यान्वयन सुनिश्चित गर्न यस क्षेत्रका सरकारहरू र नागरिक समाजका अगुवाहरूले महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्न सक्छन् ।
[1]^ ‘अन्य ज्ञात लिङ्गहरू’ भन्ने शब्दावली यहाँ विभिन्न समुदायहरूको सांस्कृतिक र सामाजिक लेखिएका र मौखिक परम्पराहरूद्वारा सामान्य रूपमा मान्यता प्राप्त लिङ्गहरूको धेरै किसिमहरूलाई जनाउन प्रयोग गरिएको छ। उदाहरणका लागि, नेपाली समाजले सात ज्ञात लिङ्गहरूलाई मान्यता दिन्छ, भने थाइल्यान्डले १८ लाई। (लेखकद्वारा पहिलो पटक १८–१९ अक्टोबर २०२१ मा थाइल्यान्ड, बैंककस्थित चुलालोंगकोर्न विश्वविद्यालय, रोटरी सेन्टर फर इन्टरनेसनल स्टडिज इन पिस, कन्फ्लिक्ट ट्रान्सफरमेसन एन्ड डेभलपमेन्टमा दिएको व्याख्यानमा प्रयोग गरिएको।)
[2]^ लेखकहरूमध्ये एकले प्रत्यक्ष लिइएको अन्तर्वार्तामा आधारित।
[3]^ लेखकले लिएको अन्तर्वार्तामा आधारित। थप जानकारीका लागि हेर्नुहोस् हेडस्ट्रोम, जेनी। २०२०। ‘सैन्यीकृत सामाजिक पुनरुत्पादन: महिलाको श्रम र अर्ध-राज्य सशस्त्र द्वन्द्व।’ क्रिटिकल मिलिटरी स्टडिज, भोल्युम ८, नम्बर १, पृष्ठ ५८–७६; रेडियो फ्री एशिया। २०१८। ‘उत्तरी म्यानमारमा विवाह र जन्म सरोगेसीका विज्ञापनहरूले स्थानीय क्रोध र सरकारी छानबिनलाई उत्पन्न गरे।’ १२ डिसेम्बर।
[4]^ लेखकहरूमध्ये एकले प्रत्यक्ष लिइएको अन्तर्वार्तामा आधारित।
[5]^ लेखकको सशस्त्र द्वन्द्वबाट प्रभावित समुदायहरूमा परिवारसँगको प्रत्यक्ष अनुभवमा आधारित, जहाँ हतियारको प्रसारले प्रत्यक्ष रूपमा सिर्जना गरेको असुरक्षाका कारण यो जीवनशैली स्वीकृत भएको छ। समुदायका सदस्यहरूले लेखकलाई भनेका थिए कि प्रचलनमा रहेका अधिकांश हतियारहरू ‘कागजमा’ भने कानूनी प्रवर्तनका लागि हुन् तर वास्तवमा युद्धमा सहभागी सरदार वा स्थानीय राजनीतिज्ञहरूको लागि किनेका हुन्छन्।
यो ब्लग पोस्ट इन्डो-प्रशान्त क्षेत्रको एटीटी (हथियार व्यापार सन्धि) सार्वभौमिकता र पालना सम्बन्धी चुनौतीहरूलाई बुझ्ने परियोजनाको ढाँचाभित्र तयार गरिएको हो, जसलाई क्यानडाले वित्तीय सहयोग गरेको छ।
ब्लग पोस्टहरू विभिन्न साना हातहरू सम्बन्धी सर्वेक्षणका सहकर्मीहरू र अनुसन्धानकर्ताहरूलाई साना हातहथियार र सशस्त्र हिंसासम्बन्धी मुद्दाहरूमा छलफल गर्नको लागि एउटा माध्यमको रूपमा लक्षित गरिएको हो, र यसले साना हातहथियार सर्वेक्षण वा यसको दाताहरूको दृष्टिकोणलाई अनिवार्य रूपमा प्रतिबिम्बित गर्दैन।
